Goris Times-ը հարցազրույցների շարք է սկսել Գորիսի մտավորականների հետ: Այս անգամ Գորիսի թատերական կյանքի, հասարակության կյանքում թատրոնի նշանակության և այլ հարցերի շուրջ զրուցել ենք Գորիսի Վաղարշ Վաղարշյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի դերասան Միքայել Մաշուրյանի հետ:

– Ողջույն, պարոն Մաշուրյան, կպատմե՞ք, թե ինչպես որոշեցիք դառնալ թատրոնի դերասան և ինչ ճանապարհ եք անցել ձեր որոշումն իրագործելու համար:

– Մի քիչ կատակով ասեմ՝ պարապեցինք մաթեմատիկա, տվեցինք պատմական, բայց դե վերջում ընդունվեցինք թատերական (ծիծաղում է):

Անընդհատ հին ֆիլմեր էին ցույց տալիս, մենք էլ տեսնում էինք ու միշտ ձգտում կար խաղալու։ Ինքս փոքր ժամանակից միշտ երգում էի և այլն: Հետո լսեցինք, որ այստեղ բացվել է Թատերական ինստիտուտը, որոշեցի որ այդտեղ ընդունվեմ, բախտս փորձեմ, ու ստացվեց այնպես, որ ինչում բախտս փորձում էի՝ իզուր էր, դա՛ էր իմը, և ընդունվեցինք: Հետո արդեն ուսումը․ եթե սովորում ես, պարտադիր չէ դժվար ճանապարհ անցնել, չէ՞ որ սովորողի համար դժվար ոչինչ չի լինում, քանի որ ձգտումը, այն ամեն ինչը, որ մեծերից տեսնես, վերցնես, ընկալես, գողանաս ինչ-որ տեղ, ամեն ինչը քեզ օգնում է սովորելու ընթացքում: Դասախոսներին պետք է հանգիստ չթողնել, եթե ուզում ես մի լավ բանի հասնել, պետք է լինել նախաձեռնող ու անընդհատ ասել, բերեք այս կամ այն բանն անենք, այնքան, որ դասախոսը մի քիչ քեզանից հոգնի՝ բարկանալու տեսանկյունից հոգնի:

Էդպես, սովորեցինք: Հիմա էլի շարունակում ենք սովորել, դեռևս դա չհամարենք, որ սովորել ենք, ինչքան որ աշխատում ենք, ինչքան որ կանք, դեռ սովորելու շատ բան ունենք, մեզանից ավելի մեծերից ընդօրինակելու, ոչ թե կոնկրետ ընդօրինակելու, այլ էդ տեսակը ընդօրինակելու: Այսինքն՝ լավը ընկալելու և լավով առաջնորդվելու:

Դա իմ ճանապարհն է եղել, ինչ ես անցել եմ: Միշտ ուշադիր եմ եղել մեծերին, թե ինչպես են աշխատում, ինչպես են մի բան փորձում հասցնել իր կուլմինացիոն կետին, ես էլ փորձել եմ նույն ճանապարհով, նույն կերպ, նրանց նման ստանալ այդ ամեն ինչը և մինչև հիմա էլ շարունակում եմ նույն ճանապարհով:

– Ի՞նչ դեր ունի թատրոնը հասարակության մշակութային կյանքում և ի՞նչ կրթադաստիարակչական նշանակություն ունի այն:

– Թատրոնը մեր առօրյան է, թատրոնը ես եմ, դուք եք, թատրոնը տալիս է մեզ այն, ինչ կատարվում է հիմա, այն մշակույթը, որը հիմա բացակայում է գրեթե իննսուն տոկոսի մոտ, ռաբիս վիճակներ, թատրոնը կարողանում է կոտրել այդ կարծրատիպը ու տանել դեպի ավելի ճիշտ, ավելի գիտակից, ավելի հայրենասիրական, դաստիարակչական ճանապարհով: Այսինքն՝ թատրոնում կարող ես ձևավորվել որպես մարդ՝ հասարակությանը պիտանի և ազգին պիտանի, քո մշակույթին պիտանի մարդ, որը շատ է բացակայում մեզանում: Ես չգիտեմ, միշտ ասում են, գիտե՞ք, նախկինում ուժեղ թատրոն ենք ունեցել, բոլորը եկել են, բոլորը թատրոն սիրող են եղել: Ճիշտն ասած, մոտ տասնհինգ տարի է՝ չեմ կարողանում տեսնել դա: Հա, կան սիրողներ, ես չեմ փնովում, միշտ տեղ եմ տալիս այդ մարդկանց, հրավիրում եմ, միշտ ամեն կերպ պատրաստ եմ ամեն միջոցառումով թե՛ աջակցել, թե՛ անշահախնդիր իմ մասնակցությունն ունենալ, դրա մասին չէ խոսքը, այդ մարդկանց մասին չէ խոսքը: Բայց մեր հասարակության մեծամասնությունը շատ հեռու է մեր մշակույթից, հայրենասիրությունից, թատրոնից:

– Իսկ ի՞նչ պատճառով է հանդիսատեսը անտարբեր դառնում, և ի՞նչ քայլերով կարելի է նվազեցնել կամ վերացնել անտարբերությունը:

– Անտարբերությունը․․․․ հիմա մենք փորձում ենք աշխատել նոր ձևավորվող սերնդի հետ, այսինքն՝ իրենց ձևավորման տարիքից՝ երեք տարեկանից, չորս տարեկանից, իրենք արդեն պետք է հասկանան, թե ինչ է թատրոնը: Այդպես թերեւս կարելի է ջարդել այդ անտարբերությունը։
Մենք պետք է, օրինակ, կոնսուլտացիոն ինչ-որ ծրագրեր անցկացնենք թե՛ դպրոցի, թե՛ մանկապարտեզների կազմակերպիչների, տնօրենների հետ, ովքեր կարող են ճիշտ դաստիարակել մարդուն, կորիզը կարողանան ստեղծել, որ, օրինակ, ծնողը ինքը ցանկանա իր երեխայի համար տոմս գնել, ոչ թե սպասի միայն հրավերի:
Թատրոնը պետք է կարողանա ապրի, չէ՞ որ այդ տոմսով է ապրում թատրոնը: Բայց տպավորություն է, թե բոլորն ուզում են ներս մտնել առանց տոմս գնելու։ Այդ տոմս գնելու մշակույթը պետք է ձևավորվի մարդկանց մոտ: Դա էլ մշակույթի մի կողմն է, որովհետև դա գնելով՝ յուրաքանրյուր ոք իր ներդրումն է իրականացնում թատրոնում եւ դրանով էլ մենք պահպանում ենք մեր մշակույթը: Հնարավոր է հասնել դրան, եթե մարդիկ հենց այդ տարիքում արդեն իրենք փորձեն հասկանալ, ընկալել, մոտենալ տոմսարկղ, ոչ թե սպասեն, որ, օրինակ, Արմենը տոմսերը բերելու է, ու իրենք կվերցնեն: Չէ՛, հենց իրենք մոտենան տոմսարկղ, գնեն տոմս ու մտնեն թատրոն:

Ունենք մենք այդպիսի մարդիկ, ովքեր նստում ու վայելում են իրենց հանգիստը, կարող է իրենց ոչինչ չտա այդ ներկայացումը, մարդը կարող է չհասկանալ, թե ինչի մասին է այդ ներկայացումը, բայց մարդն իր հանգիստը այդտեղ է գտնում: Ու դա էլ եմ համարում ճիշտ: Պետք չէ հանգիստը միայն սրճարաններում կամ այլ երկրներում, վայրերում պատկերացնել, դա հանգիստ է, որը կարող են գոնե ամիսը մեկ անգամ, երկու անգամ իրենք ունենան: Իրենցից շատ բան չի գնում, շատ բան չի պահանջվում: Եթե իրենք տասը անգամ վերցնում են, հաստատ մենք դա հաշվի ենք առնում, ու տասնմեկերորդ անգամ մենք իրենց հրավիրում ենք ինչ-որ միջոցառման մասնակցելու համար: Ես ինքս իմ տեսանկյունից եմ ասում, թե ինչպես եմ ես աշխատում:

–Հասկացանք, որ Գորիսում հանդիսատեսը բավականին անտարբեր է: Կարո՞ղ եք համեմատական տանել գորիսյան հանդիսատեսի և դերասանի համար լավագույն հանդիսատեսի միջև:

– Սա միայն Գորիսը չէ, ամբողջ հանրապետությունում այս խնդիրը կա: Դուք մի կարծեք, որ Երևանում թատրոնը լեփ-լեցուն է հիմա: Չկա այդպիսի բան: Այնտեղ հիմնականում աշխատում են ըստ տեղանքի, օրինակ, տվյալ թատրոնն աշխատում է որեւէ դպրոցի համար, և իրենք գիտեն, թե ով է լինելու իր հանդիսատեսը: Այսինքն՝ իրենք կարողացել են ձևավորել դա, բայց էլի բացակայում է մարդու՝ իր ցանկությամբ ներկայանալը: Էս խնդիրը ամբողջ հանրապետությունում է: Կարող է մեր Գորիսում մի քիչ շատ է, ասեմ՝ ինչու. բնակչության նվազ լինելու պատճառով: Բնակչությունը սրանից մի տասնհինգ տարի առաջ էլի էս չէր, ավելի շատ էր, ու այս խնդիրն այսքան ցայտուն չէր երևում: Նոր-նոր է ցայտուն դարձել այս խնդիրը, որ երևում է, որ այն մարդիկ, ովքեր գալիս էին՝ ցանկացողները, արդեն չկան, այսինքն՝ երկրում չեն: Ու դա փոքր քաղաքում միանգամից աչքի է ընկնում: Չեմ կարող ասել, թե ինչից է. հիմնականում սոցիալական վիճակն է մարդկանց ստիպում երկրից բացակայել, բայց ես խորհուրդ կտայի, որ բոլորը վերադառնային, մեկը մեկին օգնեին. բոլորով մենք ավելի շատ բան կանեինք մեր երկրի, մեր հասարակության համար:

Իսկ ինչ վերաբերվում է գորիսյան հանդիսատեսին, ես չեմ տարանջատում, հադիսատեսը մնում է հանդիսատես դերասանի համար:

– Իսկ ո՞րն է լավագույն հադիսատեսը, ի՞նչ կցանկանայիք ստանալ հադիսատեսից՝ բացի ներկայությունից:

– Եթե ներկայացումը դրված է 18 տարեկան և բարձր հադիսատեսի համար, Գորիսում դա մի փոքր այլ կերպ են ընկալում, բայց ես չեմ զլացել ու միշտ մարդկանց բացատրել եմ, որ ուրիշ բան մի մտածեք, դա նշանակում է, որ ներկայացման միտքը 14-15 տարեկանը ի զորու չէ հասկանալ, թե ինչ է կատարվում, օրինակ, ընտանեկան դրություն է, պետք չէ, որ ինքը տեսնի՝ թեկուզև հասկանա:

Եթե հանդիսատեսը լինի այն տարիքակիցը, ով մեզ պետք է, ուրեմն համարեք, որ դերասանը բեմում իրեն լիարժեք է զգում, որովհետև իրեն դիտում են, լսում են, հասկանում են, թե ինքն ինչ է անում բեմում, ինչի համար է անում: Իսկ փոքրերն անընդհատ զրուցում են, այս կողմ- այն կողմ անում, ու բեմում դու էլ, որ համարում ես՝ չորս պատի մեջ ես, այդ չորս պատից դուրս ես գալիս, որովհետև դա չափ ու սահմանն անցնում է: Դա է խնդիրը: Ճիշտ է, լինում են բացառություններ, որ կարող է փոքր տարիքակիցը հասկանա, բայց դա բացառություն է՝ հարյուրից ընդամենը երեքը: Բայց պետք չէ ընդամենը տոմս վաճառելու համար իննսունյոթ հոգի ավելորդ բերել թատրոն, ով կխանգարի դերասանին բեմում խաղալիս:

– Հատկապես Գորիսում մեծ արձագանք առաջացրեց Թատերական ինստիտուտի Գորիսի մասնաճյուղը փակելու վերաբերյալ կայացված որոշումը: Ըստ Ձեզ, ո՞րն էր այդ որոշման դրդապատճառը, ի՞նչն էր սխալ արվում:

– Այո՛: Ես ճիշտն ասած չեմ կարող ասել, թե կոնկրետ ինչն էր դրդապատճառը, չգիտեմ դրդապատճառ, որպես այդպիսին, կար-չկար, ի՛նչ կար: Գաղափար չունեմ, որովհետև ես չեմ եղել Թատերական ինստիտուտի ներսը: Հա՛, հնարավոր է, շատ մարդկանց օգնել եմ անձնական ցանկությամբ: Մարդը մոտեցել է ինչ-որ հարցով՝ օրինակ, բեմական խոսքի հարցով, անշահախնդիր օգնել եմ, բայց ներքին միջավայրի մեջ չեմ եղել:

Բայց Թատերական ինստիտուտը մեր թատրոնը սնուցող աղբյուրն էր, որը տալիս էր թատրոնին դերասան, թատրոնը պահելու միակ մեր աղբյուրն էր: Չեմ բացառում, որ Երևանից էլ կարող է լինեն մարդիկ, ովքեր ցանկություն կհայտնեն աշխատելու Գորիսի թատրոնում, բայց նրանք կլինեն հազվադեպ մարդիկ: Հազվադեպ մարդիկ են, որոնցից մեկը մեր գլխավոր ռեժիսորն էր՝ Ասիա Սիրեկանյանը, ով տեղափոխվեց Գորիս և փոձեց լինել Գորիսի թատրոնում, փորձեց աշխատել և փորձեց ինչ-որ բան անել մեր թատրոնի համար: Իսկ ուրիշ ոչ մեկին չեմ տեսել:

Թատերական ինստիտուտը ոչ միայն Գորիսին էր սնուցում, այլև Կապանի թատրոնին, նաև Արցախին, նախկինում՝ Շուշին, որը կորցրեցինք, բայց չենք հուսահատվում, որ վաղը նորից մերը կլինի:

– Այո, միանշանակ:

Փաստորեն այս քայլով, կարող ենք ասել, որ երկարաժամկետ կտրվածքում գլխատվեց թատերական կյանքը Սյունիքում և Արցախում:

– Այո, այսինքն այն սերունդը, որը պետք է շարունակեր, որ պիտի սովորեր ու շարունակեր, հիմա, ստացվում է, որ չի լինելու, չի սովորելու ու չի շարունակելու: Կարող են լինել շարունակողներ, բայց շատ հազվադեպ՝ երկարատև փնտրտուքներից հետո: Ասենք Եղեգնաձորից ինչ-որ դերասան կարող է ցանկություն հայտնել Գորիսի թատրոնում աշխատելու, մեկը Երևանից, մեկը Արտաշատից, խառը, բայց ութսուն տոկոսը քսան տոկոսի հարաբերությամբ: Արդյոք ինչպես կարող են իրեն այստեղ ապահովել, որ ինքը իր տունը թողնի ու գա հասնի այստեղ: Այդ հարցն է:

– Ի՞նչ թատերական ներկայացումներ են բեմականացված այժմ Գորիսի բեմում, ո՞ւմ դերն եք մարմնավորում: Ո՞րն է Ձեր ամենասիրած դերը և կերպարը:

– Յուրաքանչյուր դեր, յուրաքանչյուր կերպար ինձ համար սիրելի է, ամեն կերպար իր գեղեցկությամբ է գեղեցիկ հանդիսատեսի աչքում: Իսկ թե հանդիսատեսը հարգում, կանգնում ծափահարում է, ուրեմն ինձ համար բոլոր կերպարները հավասար են, չկա որպես այդպիսին որ ասեմ այս կերպարը շատ եմ ընդունում, շատ եմ սիրում: Շատ եմ ուզում խաղալ՝ կա՛ այդպիսի կերպար՝ Օթելլոն. շատ-շատ-շատ, չափից շատ եմ ուզում խաղալ, բայց ներքուստ ես զգում եմ, որ դեռ պատրաստ չեմ, առայժմ պատրաստ չեմ դրան, բայց ուզում եմ: Մի բան է ցանկությունը, մի բան է, որ զգում ես, որ չես կարող, բայց ցանկանում ես դա անել:

Յուրաքանչյուր դերի համար միշտ էլ ցանկությամբ մոտեցել եմ, միշտ սրտացավ եմ եղել, ամեն բան փորձել եմ անել, որ ստացվի, չգիտեմ հանդիսատեսը ոնց է ընդունել, բայց միշտ ձգտել եմ անել էլ ավելին, որ կարողանամ պահել հանդիսատեսի հետ կապը, որ ինքը հանկարծ չցրվի: Ցրվեց՝ մի քիչ դժվար է հանդիսատեսին նորից հավաքելը: Հանդիսատեսի հետ մի գիծ է, հենց կտրվում է՝ վերջ: Հանդիսատեսին պետք է պահես ներկայացման սկզբից մինչև վերջ, ձգես ներկայացման մեջ:

Գորիսում այս պահին խաղարկային «Քաջ Նազարն» է, որի անունը վերջերս փոխվեց «Չաղ Նազար». ես էի մարմնավորում Քաջ Նազարի կերպարը, երևի դրա համար փոխեցին Չաղ Նազար (ծիծաղում ենք): Բայց ես հիմա նիհարում եմ, մի ամիս հետո գուցե էլ Չաղ Նազարը չլինի:

Էս տարի շահարկային դա էր, շահարկային մենք ունեինք «Մեծ լռությունը», որը խաղարկվում է: Դա Ցեղասպանության մասին է, մի նախադասությունով գալիս է այսօր, բայց այդ մի նախադասության մեջ շատ մեծ բան կա. կարող է մի ամբողջական էջ լինել, գալիս է մեր օր ու հետ է գնում էլի 15 թիվ: Ցեղասպանության մասին է, թե ինչպես են թուրքերը վարվել մեզ հետ: Մի քիչ ցավոտ թեմա է, բայց մի քանի տեղ խաղացել ենք այս ներկայացումը, մի քիչ հանդիսատեսը շատ է հուզվել, ինչից՝ չգիտեմ: Ներկայացման ժամանակ թուրք գեներալի կերպարն էի մարմնավորում ես, միգուցե մի քիչ ավելին եմ արել, ես ներողություն եմ խնդրում, իհարկե, բայց չէի կարող չանել, որովհետև մեր հայրենակիցները պետք է ուշքի գան, թե չէ, ի վերջո:

Առայժմ դրանք ունենք, դե կորոնավիրուսային իրավիճակով պայմանավորված, ճիշտն ասած, երկար ժամանակ չէինք կարողանում ներկայացումներ խաղալ, թույլտվություն չկար, որ թատրոնում հանդիսատես լիներ: Դրանից հետո հարմարվեցինք, այդ վիրուսին էլ հարմարվեցինք ու սկսեցինք աշխատել: 

Հիմա արձակուրդում ենք, օգոստոսի 25-ից արդեն կլինենք աշխատանքի:

– Ասացիք, որ երազում եք մարմնավորել Օթելլոյի կերպարը: Իսկ կա՞ արդյոք որևէ թատրոն, որում երազում եք բեմ դուրս գալ:

– Ինձ համար տարբերություն չկա, թե որտեղ եմ բեմ դուրս գալիս, որովհետև հանդիսատեսը ինձ համար մնում է հանդիսատես: Կարևորը, որ հանդիսատեսը ընկալի ու հասկանա, թե ինչի մասին ենք խոսում մենք, ինչ ենք ուզում փոխանցել, և իրենք իմանան, թե ինչի համար են գալիս: Մի քիչ բարդ խնդիր է գտնել այդ հանդիսատեսին: Ասում ենք՝ այս մարդը մարդ է, բայց միգուցե ինքը մարդ չի: Բոլորին ասում ենք հանդիսատես, բայց միգուցե յոթանասուն տոկոսը հանդիսատես չէ, ուղղակի եկել են այդտեղ ու դուրս են գալիս, խանգարում են: Այն հանդիսատեսի մասին է խոսքս, որ շատ եմ ուզում, որ ունենանք: Շատ չեմ ասում, բայց գոնե այնպես ունենանք, որ մենք էլ մի քիչ ավելի սրտանց փորձենք էլի ինչ-որ բան ավելացնել: Ինչ-որ բան որ անում ես, տեսնում ես տեղ են տալիս, մյուս անգամ ավելին ես փորձում անել, որ ավելի բարձրում երևա:

Հարցազրույցը վարեց Տաթև Տոնոյանը