Վերջերս մենք քննարկում էինք Թուրքիայի ներկայությունը որպես տրոյական ձի ՇՀԿ-ում և այլ միջազգային կազմակերպություններում: Ահա ևս մեկ նյութ այս թեմայի շուրջ մտորելու համար:

ՇՀԿ-ից անմիջապես հետո Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը մեկնեց Թյուրքական պետությունների կազմակերպության (ԹՊԿ) գագաթնաժողովին, որտեղ նա արդեն հյուր չէր, այլ լիիրավ տանտեր: Հուլիսի 5-ին սկսված գագաթնաժողովին մասնակցեցին նաև թյուրքալեզու կենտրոնասիական երկրների նախագահները:

ԹՊԿ-ն ստեղծվել է 90-ականներին, ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, երբ Ադրբեջանը, Ուզբեկստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Թուրքմենստանը դարձան անկախ պետություններ: Թուրքիան սկսեց նրանց ակտիվորեն ներգրավել իր ազդեցության ոլորտ: Բոլոր այս երկրները, բացի Թուրքմենստանից, դարձան Թյուրքական խորհրդի անդամներ: Թուրքմենստանը դիտորդի կարգավիճակ ունի, սակայն նրա անդամակցության ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում:

Հետաքրքրական է, որ Հունգարիան նույնպես դիտորդի կարգավիճակ ունի ԹՊԿ-ում: Չնայած հունգարացիները պատկանում են ֆիննո-ուգրական խմբին, նրանք մշակում են իրենց թյուրքական ծագման գաղափարը:

Նախկին խորհրդային հանրապետություններից Թուրքիայի ամենամոտ դաշնակիցը դարձել է Ադրբեջանը: Փաստացի նա դուրս է եկել Ռուսաստանի ազդեցության տակից և մոտեցել Թուրքիային: Անկարա-Բաքու առանցքի ձևավորումից հետո սկսվեց պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում, և Ռուսաստանը սկսեց դուրս մղվել տարածաշրջանից:

ԹՊԿ-ի մյուս ասիական պետությունները դեռևս ավելի մոտ են Մոսկվային: Թուրքիայի հետաքրքրությունը Ղրղզստանի նկատմամբ ավելի փոքր է: Ուզբեկստանի հետ հարաբերությունները բարդ են, քանի որ Թուրքիան ժամանակին աջակցում էր ուզբեկական իսլամական ընդդիմությանը:

Կասկածներ կան, որ 2022 թվականի սկզբին Ղազախստանում տեղի ունեցած անկարգությունների հետևում նույնպես կանգնած էին թուրքական ուժերը:

Թուրքիան ձգտում է ազդեցություն ունենալ ոչ միայն նախկին խորհրդային հանրապետությունների, այլ նաև Ռուսաստանի հանրապետությունների վրա: Օրինակ, Թաթարստանի ներկայացուցիչները մասնակցում են Անկարայի կազմակերպած միջոցառումներին: Թուրքիան խթանում է սեպարատիզմը Թաթարստանում և մշակում «Մեծ Թուրանի» գաղափարը՝ թյուրքական կայսրության ստեղծման Հունաստանից մինչև Կամչատկա:

ԹՊԿ-ում քննարկվել է նաև թյուրքալեզու երկրների անցումը լատինատառ այբուբենի, ինչը ևս Թուրքիայի ազդեցության նշան է:

Հատկանշական է, որ ներկայիս գագաթնաժողովը տեղի է ունենում Շուշիում՝ նախկին հայկական քաղաքում, որտեղից 2020 և 2023 թվականների ռազմական գործողությունների արդյունքում տեղահանվել է հայ բնակչությունը: Շուշիի հանձնումը Բաքվի վերահսկողությանը 2020 թվականին կրակի դադարեցման պայման էր: Սակայն օգտվելով Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի վատ քաղաքական խաղից և Ռուսաստանի՝ Ուկրաինայում ներգրավվածությունից, Բաքուն խախտեց համաձայնագրի բոլոր կետերը, և Արցախի Հանրապետությունը բռնի ճանապարհով լուծարվեց:

Թյուրքական գագաթնաժողովի անցկացումը Շուշիում խորհրդանշական քայլ է: Նախկինում Շուշին Արցախի մշակութային կենտրոնն էր, իսկ այժմ այնտեղ կազմակերպվել է թյուրքական երկրների ներկայացուցիչների համաժողով: Ներկայումս Ղարաբաղի տարածքում տեղի է ունենում մշակութային ցեղասպանություն:

Թուրքիան չի սահմանափակվի Ղարաբաղի գրավմամբ: ԹՊԿ-ի ներկայիս քարտեզին նայելիս կարելի է նկատել, որ Ադրբեջանից և Կասպիական ծովի ասիական պետություններից Թուրքիային բաժանում է Սյունիքը՝ Հայաստանի մարզը: Այս տարածաշրջանը արդեն դառնում է նոր լարվածության օջախ:

Հոդվածի աղբյուրը